Menkul kıymet sermaye iradı, Türk vergi sisteminde düzenli ve süreklilik arz eden gelirlerin vergilendirilmesinde önemli bir yer tutar. Arızi kazanç ise, belirli bir süreklilik göstermeyen, istisnai olarak elde edilen gelirleri ifade eder. Ancak her gelir bu kapsamda değerlendirilmez. Özellikle belirli faaliyetlerin devamlılığı, ticari nitelik taşıyıp taşımadığı ve kazancın elde edilme biçimi, arızi olup olmadığını belirleyen en temel unsurlardır. Bu yazıda, hangi kazançların arızi kazanç sayılmadığı ve vergi karşısındaki durumlarının ne şekilde değerlendirildiği detaylı şekilde incelenecektir.
Arızi Kazanç Kapsamına Girmeyen Gelirler Nelerdir?
Arızi kazanç olarak değerlendirilmeyen gelirler, genellikle düzenli ve süreklilik arz eden ekonomik faaliyetlerden elde edilen kazançlardır. Bu gelirler, Gelir Vergisi Kanunu çerçevesinde ticari, zirai, serbest meslek veya menkul sermaye iradı kapsamında değerlendirilerek arızi kazanç statüsünden ayrılır. Bu ayrım, hem vergi yükümlülükleri açısından hem de kazanç türünün yasal boyutları açısından oldukça önemlidir.
Ticari Faaliyetlerden Elde Edilen Kazançlar
Gelir vergisi sisteminde süreklilik gösteren ve organizasyon gerektiren faaliyetlerden elde edilen kazançlar ticari kazanç olarak değerlendirilir. Bu tür kazançlar arızi değil, sistemli ve düzenli çalışmanın sonucu olarak kabul edilir.
Faaliyet Sürekliliği Arızi Olmayı Engeller mi?
Evet, faaliyet belli aralıklarla dahi tekrarlanıyorsa arızi sayılmaz. Örneğin, yılda birkaç kez dahi olsa mal alım-satımı yapan bir kişi ticari kazanç hükümlerine tabidir.
Serbest Meslek Gelirleri
Bilgi, uzmanlık ve kişisel emek ile sürdürülen faaliyetlerden elde edilen kazançlar serbest meslek geliri kabul edilir. Bu tür kazançlar, istisnai değil süreklilik taşıdıkları için arızi değildir.
Danışmanlık Hizmeti Arızi Sayılır mı?
Hayır, bir kişi danışmanlık hizmetini belirli periyotlarda veya sözleşme çerçevesinde veriyorsa bu serbest meslek faaliyeti sayılır, arızi kapsamına girmez.
Menkul Kıymet Sermaye İradı
Tahvil, bono, hisse senedi gibi yatırım araçlarından düzenli olarak elde edilen gelirler menkul kıymet sermaye iradı olarak değerlendirilir. Bu gelir türü, yatırım faaliyeti kapsamında ve süreklilik arz ettiğinden arızi değildir.
Temettü ve Faiz Geliri Arızi Olur mu?
Hayır, hisse senetlerinden elde edilen temettü veya tahvil faizleri yatırım faaliyetinin doğal getirisi olduğu için arızi sayılmaz, menkul sermaye iradı olarak vergilendirilir.
Zirai Kazançlar
Tarım, hayvancılık ve benzeri faaliyetlerden elde edilen gelirler, eğer bu faaliyet sürekli yapılıyorsa zirai kazanç sayılır ve arızi kapsamında değerlendirilmez. Zirai faaliyet süreklilik taşıyorsa mükellefiyet gerektirir.
Bahçeden Satış Yapmak Arızi midir?
Bahçede yetiştirilen ürünlerin sadece fazlasının satılması halinde bu durum arızi sayılabilir; ancak bu satış düzenli yapılırsa zirai kazanç hükümlerine göre vergilendirilir.
Gayrimenkul Kiralama Gelirleri
Bir taşınmazın kiralanmasından elde edilen gelir, düzenli ve yıllık beyana konu oluyorsa gayrimenkul sermaye iradı sayılır. Süreklilik varsa arızi değil, sürekli gelir kabul edilir.
Tek Seferlik Kiralama Arızi Sayılır mı?
Tek seferlik kısa süreli kiralamalar arızi olabilir; fakat yıllık kontratlı, düzenli ödemeler içeren kiralamalar arızi değil, gayrimenkul sermaye iradı olarak değerlendirilir.
Telif ve Patent Gelirleri
Telif hakkı veya patent gelirleri de arızi kapsamına girmez. Bu tür gelirler ya serbest meslek kazancı ya da gayrimaddi hak iradı olarak değerlendirilir.
Kitap Yazarlığı Arızi Olabilir mi?
Yazarlık faaliyeti bir defaya mahsus ise arızi sayılabilir; ancak düzenli kitap çıkaran bir kişi için bu durum serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Aşağıda “Hangi Kazançlar Arızi Kazanç Değildir?” ile ilgili sıkça sorulan sorular ve yanıtları yer almaktadır:
Hisse Senedi Temettüsü Arızi Gelir midir?
Hayır, hisse senedinden elde edilen temettü geliri düzenli nitelikte olduğu için menkul kıymet sermaye iradı olarak değerlendirilir ve arızi gelir sayılmaz.
Arsa Satışından Elde Edilen Gelir Arızi midir?
Satış tek seferlik ve kişinin ticari faaliyeti dışında ise arızi olabilir; ancak sürekli alım-satım faaliyeti varsa ticari kazanç sayılır.
Freelance İş Geliri Arızi Sayılır mı?
Freelance işler süreklilik gösteriyorsa serbest meslek faaliyeti kapsamına girer ve arızi sayılmaz.
Evini Kiraya Veren Kişi Arızi Gelir Elde Eder mi?
Düzenli kira geliri, gayrimenkul sermaye iradı olarak değerlendirilir; dolayısıyla arızi değildir.
Tek Seferlik Danışmanlık Arızi Gelir midir?
Eğer danışmanlık faaliyeti tek seferlik ve organizasyon içermiyorsa arızi sayılabilir; fakat tekrar ediyorsa arızi değildir.
YouTube Geliri Arızi Gelir midir?
YouTube geliri düzenli hale geldiyse ve belirli bir içerik üretim planı varsa bu gelir arızi değildir; serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir.
Düğün Fotoğrafçılığı Arızi Sayılır mı?
Bir kişi yıl boyunca düğünlerde fotoğraf çekiyorsa bu bir meslek halini almış olur ve gelir arızi değil, serbest meslek geliri sayılır.
Kaynak: https://www.sanayihaberi.com/
